Dẫu biết dòng luân hồi hay cuộc đời là bể khổ nhưng dường như ngay tự thâm tâm, chúng sanh vẫn mong muốn hướng đến một sự hiện hữu, tồn tại nào đó.
Nhưng nào có ai ngờ rằng đã là hiện hữu thì dầu đó là sự hiện hữu của kẻ sang hay người hèn, ở cảnh giới cao hay thấp, thì vẫn luôn vui ít khổ nhiều và cơ hội tìm về với khổ cảnh luôn nhiều hơn cõi vui. Nói cho cùng, cõi vui cũng chỉ là chỗ ghé chân tạm thời của phàm phu trên hành trình trầm luân thác loạn để rồi sau đó lại tiếp tục bị sa đọa khổ cảnh.
Những chúng sanh trong cảnh giới khổ muốn tái sanh về nhàn cảnh là cõi người, cõi trời thì điều kiện tất yếu cho bước nhảy vọt này là khả năng hồi tưởng một thiện nghiệp hay một hình ảnh mang tính gợi ý về một thiện nghiệp đã tạo trong quá khứ.
Nhưng hãy nhớ rõ rằng chúng sanh trong khổ cảnh gần như không có cơ hội để làm lành lánh ác như nhân loại và chư thiên. Chẳng hạn như súc sanh, phần lớn thời gian lúc bình sinh chúng chỉ quẩn quanh trong những thứ tâm lý ham sống sợ chết, đối kháng phòng thủ, đấu tranh để được sinh tồn thì làm gì có có thời giờ cho những thương yêu, đồng cảm, tương thân tương ái,… Đó là chưa kể chúng phải vật vã mình mấy trong sự đau đớn, sợ hãi trước lúc chết. Và thứ tâm lý tiêu cực đó xuất hiện trước lúc cận tử chỉ có thể là điều kiện tốt để xô đẩy đương sự xuống vực thẳm của khổ cảnh mà thôi.
Sự mù mờ trong Duyên Khởi khiến chúng sanh mãi hoài trôi lăn thác loạn khắp nẻo luân hồi. Chúng sanh đã đang và sẽ bị đảo tới đảo lui trong dòng chảy xiết của Duyên Khởi như con bò bị người ta buộc vào cây cọc. Mọi nỗ lực và cố gắng của nó trước sau chỉ là sự quẩn quanh bên cây cọc mà thôi. Kẻ thiếu trí cũng y hệt như thế, sẽ mãi mãi là kẻ tù chung thân trong vòng luân hồi đầy dẫy khổ đau này, hết lên trời lại xuống địa ngục, hết làm người rồi lại làm súc sanh. Cứ thế cho đến khi nào chứng thánh mới thôi.
Ít ai ngờ rằng trong hành trình giải thoát khổ đau, mức độ quan trọng của việc dung thông nghĩa lý Duyên Khởi không hề thua kém lý Tứ Diệu Đế chút nào. Bởi lý do đơn giản Tứ Đế là danh từ đồng nghĩa với Duyên Khởi.
———————-
“Duyên Khởi”
Mahasi Sayadaw
