1. Nguồn gốc
- Phật lịch sử là nhân vật lịch sử có thật với nguồn gốc rõ ràng, những sự kiện trong cuộc đời được ghi lại trong kinh tạng
- Phật tín ngưỡng là những nhân vật được sáng tác, không có nguồn gốc rõ ràng, không có các sự kiện trong đời hoặc có nhưng được hư cấu, có khi được nói là đến từ cõi giới khác để hợp lý hóa câu chuyện
2. Sự công nhận
- Phật lịch sử được cả thế giới công nhận
- Phật tín ngưỡng thì được công nhận ở những cộng đồng nơi họ được sáng tạo nên
3. Giáo lý
- Phật lịch sử để lại lượng giáo lý vô cùng đồ sộ, những lời dạy ấy mặc dù mới chỉ là phần nhỏ trong trí tuệ của ngài nhưng học cả đời có khi vẫn không hết
- Phật tín ngưỡng không có lời dạy, chỉ có một vài câu niệm hồng danh hoặc câu chú
4. Hình tượng
- Phật lịch sử xuất hiện với ngoại hình giống như một con người bình thường, nhưng do sự tu tập vun bồi trong vô lượng kiếp, ngài đạt tới trình độ tâm và trí tuệ vô thượng, không ai sánh bằng
- Phật tín ngưỡng xuất hiện như hình tượng của những vị thần linh trong dân gian, tín đồ cần phải thành khẩn nguyện cầu để được các vị hiển linh tế độ, ban phước lành
5. Cứu giúp
- Phật lịch sử cứu giúp chúng sinh bằng cách giảng dạy, giúp chúng sinh giác ngộ sự thật, từ đó diệt trừ khổ đau
- Phật tín ngưỡng (và cả bồ tát tín ngưỡng) giúp chúng sinh bằng cách phù hộ, độ trì, ban phước, ban sức khỏe, tài lộc,…
———————
Đạo Phật là đạo của trí tuệ, hiểu để mà tin, tin để mà hiểu.
Đạo Phật là một giáo lý chú trọng vào việc học và thực hành, không phải một tín ngưỡng, tôn giáo để đến và cầu xin.
Chúng ta chấp nhận rằng qua thời gian, qua lịch sử, khi Đạo Phật truyền bá qua nhiều địa phương, việc cần thay đổi, giao thoa với những tôn giáo khác là điều không thể tránh khỏi.
Nhưng thay đổi không phải ở cái gốc, mà chỉ nên dừng lại ở mặt hình thức, để từ cái hình thức ấy, có thể đưa tín đồ đến với cái gốc chánh pháp.
Còn nếu như lấy cớ ấy để thay đổi luôn cả cái gốc, thì Đạo Phật sẽ không còn là Đạo Phật, mà chỉ còn lại những sự mê tín mù quáng.
